Więźba dachowa jest drewnianą konstrukcją, która odgrywa bardzo ważną rolę. To na niej spoczywa pokrycie dachu. Dlatego musi być naprawdę solidnie wykonana. Wszelkie połączenia powinny być dopracowane w każdym szczególe. W przeciwnym razie dach szybko ulegnie uszkodzeniu pod wpływem silnych podmuchów wiatru. Łączniki ciesielskie i wsporniki to kluczowe elementy spajające więźbę. Na blogu omówimy charakterystykę tych akcesoriów i powiemy o technikach montażowych więźby z ich udziałem.

Czym są łączniki ciesielskie i wsporniki?

Kluczową rolę przy tworzeniu drewnianej konstrukcji więźby dachowej odgrywają łączniki ciesielskie (inaczej okucia ciesielskie), a także wsporniki. Umożliwiają one wykonywanie solidnych połączeń między elementami tworzącymi dachowy szkielet. Łączniki ciesielskie są to specjalnie uformowane elementy montażowe o szerokim zastosowaniu. To niezastąpione akcesoria nie tylko przy budowie dachu, ale również przy budowie wiat czy altan. Ze względu na wysoką jakość i dokładność połączenia po takie łączniki sięgają zarówno wykwalifikowane firmy budowlane, jak i indywidualni użytkownicy.

Głównym ich zadaniem jest złączenie w całość dwóch lub więcej drewnianych fragmentów dachu, a także scalenie w jedną konstrukcję wszystkich elementów. Zarówno tych występujących pojedynczo, jak i złożonych. Nowocześnie tworzone łączniki ciesielskie wykonane są z metalu (blachy stalowej nierdzewnej lub pokrytej ocynkiem) o grubości od 2 do 8 mm. Dostępne są również wersje z aluminium. Na powierzchni łączników znajdują się fabrycznie nawiercone otwory, które znacznie upraszczają montaż.

Jakie łączniki ciesielskie i wsporniki wykorzystuje się w konstrukcjach więźby dachowej?

Są to perforowane płytki o różnych kształtach oraz specjalnie profilowane łączniki, kątowniki, wsporniki łaty i belek, które nie tylko przyspieszają prace budowlane, ale sprawiają, że łączenia są bardziej precyzyjne. 

- Łączniki (wsporniki) krokwiowe to elementy produkowane w wersji prawo- lub lewostronnej. Łączą one dwie krokwie dachowe z płatwią. Zapewniają równomierny rozkład obciążenia pomiędzy krokwiami. Dzięki temu konstrukcja więźby jest sztywniejsza i bardziej stabilna (mniej podatna na podmuchy wiatru).

- Łączniki płaskie, czyli klasyczne łączniki zwierające dodatkowe perforacje o zwiększonej średnicy. Stosowane w połączeniach płaskich z wykorzystaniem śrub lub gwintowanych szpilek wkręcanych w drewno.

- Płytki perforowane to płaskie blachy (płaskowniki) w różnych rozmiarach z perforacjami o uniwersalnej średnicy fi 5 mm, występującymi w różnej ilości i rozstawie. Płytki mogą być prostokątne, kwadratowe lub w kształcie litery T. Służą do wykonania, lub umocnienia złączy wzdłużnych. Przytwierdza się je przy użyciu wkrętów do drewna do dwóch lub trzech ułożonych na jednej płaszczyźnie drewnianych elementów. 

- Kątowniki zapewniają łączenie prostopadłe dwóch elementów. Można użyć ich pojedynczo lub parami, po jednej lub po dwóch stronach obiektu. Mają różne rozmiary. Większe kątowniki dzięki obecnym w strukturze przetłoczeniom są bardziej wytrzymałe na zginanie.

- Wsporniki łaty kalenicowej mogą one występować w formie długiego gwoździa zakończonego wyprofilowaną i perforowaną blaszką lub formie specjalnie profilowanej blaszki z otworami. Zwykle wykonane one są ze stali ocynkowanej ogniowo, co przekłada się na zwiększoną odporność na korozję czy pękanie. Wsporniki dedykowane są do montażu drewnianej łaty na kalenicy i grzbiecie dachu. Dzięki nim można wykonać bezproblemowo montaż gąsiora dachowego. Różne rozmiary wsporników pozwalają na odpowiednie dopasowanie do wielkości danej łaty.

- Wsporniki belek dachowych mogą być pojedyncze lub przepołowione, co umożliwia swobodne dopasowanie wspornika do grubości danej belki.

Budowa więźby dachowej z użyciem tradycyjnych złączy ciesielskich

Kiedyś do budowy więźby wykorzystywano tradycyjne złącza ciesielskie. Wszystko bazowało na drewnianych elementach, które łączono ze sobą poprzez specjalnie wykonywane wcięcia, a te musiały być wysoce precyzyjne. To wszystko wymagało sporo pracy i czasu. Dlatego dziś powoli odchodzi się od takiego systemu. Fachowców, którzy potrafią budować według tej starej sztuki, jest coraz mniej. 

Jak wygląda budowa więźby dachowej sposobem tradycyjnym?

Poszczególne elementy więźby łączy się na różne sposoby: na zakładkę prostą, wrąb lub czop. Każde z tych cięć niestety obniża wytrzymałość części o około 20-30%. Wycięcia w krawędziach mogą mieć głębokość maksymalnie do 1/3 wysokości przekroju. Wszystko po to, aby zbytnio nie osłabić całej konstrukcji. Do wzmocnienia złączy ciesielskich stosuje się drewniane kołki lub śruby. W miejscu, gdzie stal na dachu może korodować to właśnie z drewna kołki o średnicy 10-50 mm zastępują śruby lub gwoździe. Drewno kołków nie powinno mieć sęków. Połączenia ciesielskie tradycyjne można także spajać klejem, co pozwoli uniknąć dodatkowych obciążeń i nie obniży wytrzymałości konstrukcyjnej. Poszczególne elementy są połączone ze sobą na całej płaszczyźnie.

Minusem tej metody budowy jest konieczność zużycia większej ilości drewna. Trzeba zastosować dużo większe przekroje, wykonać odpowiednie wręby, aby zmniejszyć straty wynikające z osłabienia poszczególnych elementów więźby. Jednak, jeśli jesteśmy fanami rustykalnych klimatów, może warto podążać tym tropem. Taka tradycyjna budowa dachu przekłada się na atrakcyjne efekty wizualne. Widoczność elementów, śrub dodaje naturalności i wprowadza klimat starego poddasza, który przecież można skontrastować z w pełni nowoczesnym wyposażeniem danego wnętrza. To może być całkiem ciekawe połączenie.

Budowa więźby dachowej z użyciem nowoczesnych łączników ciesielskich

Stalowe łączniki ciesielskie wykorzystywane obecnie w konstrukcjach więźby są znacznie wygodniejsze w użyciu niż te stosowane dawniej. Mają gotowe otwory na gwoździe, wkręty lub śruby. Tego rodzaju okucia zapewniają maksymalnie mocne łączenia. Na korzyść takiego rozwiązania przemawia również prostota montażu i szybkość działania. Warto podkreślić, że mechaniczne łączniki ciesielskie zmniejszają zużycie drewna w wykonywanej konstrukcji dachowej nawet o 30%. Zastosowane belki mogą mieć mniejsze przekroje, mniej będzie docinek. 

Należy jednak odpowiednio i umiejętnie dobierać takie okucia. Tak, aby pasowały do danego miejsca. Trzeba również wiedzieć, ile gwoździ albo wkrętów zastosować, aby finalnie otrzymać wymaganą nośność połączenia. Maksymalne obciążenie podawane jest w [kN]. Zwykle informacje te podaje producent danego łącznika ciesielskiego.

Technika montażu więźby przy użyciu łączników ciesielskich

Poszczególne składowe więźby dachowej zbijane są długimi ocynkowanymi gwoździami ze stali. W takich łączeniach zawsze cieńszy element przybija się do grubszego. Grubość gwoździa w stosunku do grubości materiału nie powinna być mniejsza niż 1:5-1:10. Cienkie gwoździe zalecane są do konstrukcji z drewna twardego lub suchego. Z kolei grubsze do miękkiego lub wilgotnego. Na jedno połączenie ciesielskie przypada minimum 4 gwoździe. Jeśli natomiast zastosujemy wkręty łączenie, będzie solidniejsze. 

W przypadku płytek lub kątowników (łączniki ciesielskie perforowane) ich wielkość i ilość liczy się tak, aby dane połączenie było optymalnie wytrzymałe. Do montażu wykorzystuje się gwoździe karbowane lub skrętne. Są one mniej podatne na uszkodzenia czy wyrwanie niż te gładkie. Przy tworzeniu łączeń więźby dachowej z pomocą łączników tego rodzaju istotna jest grubość drewnianych elementów (nie mniejsza niż 5 cm). Długość gwoździ to 40 mm, a ich średnica to co najmniej 4 mm. Połączenie musi być szczelne na styk. Nie powinno zostawiać się nawet kilkumilimetrowej szczeliny.